Go

Satranç bir strateji oyunudur. Go da bir strateji oyunundur. Bununla birlikte Go satranca benzemez.

Go yaklaşık 4000 yıllık geçmişe sahip bir Uzakdoğu oyunudur. Yapı olarak çok basittir. Fakat, bu basitlik birçok olayda olduğu gibi büyük bir karmaşayı gizler. Oyunda tabloya sıra ile taş konulur, taşlar hareketsiz ve eşdeğerdir. Fakat birbirleri arasındaki stratejik konum oyunun yapısını belirler.

Bir go oyuncusu tabloda gerçek hayatı yaşar. Yapılmış hamleler anılar gibidir.; hatalar değiştirilemez ve oyun boyunca ayağınıza bağ olur. Hamle yaşanan andır; acı çekersiniz, mutlu olur ve hayatta kalabilmek ya da rakibi yok edebilmek için çalışırsınız. Gelecek ise düşündüğünüz hamlelerdedir.

Oyunun görüntüdeki basitliği ile, içine girildiğinde karşılaşılan karmaşa tamamen zıttır. Profesyonal go oyuncularının çoğu ülser ya da kalp hastası olmaları; bir turnuva maçının 3-4 günlük aralarla sürdürülmesi herhalde gözünüzde bir şeyler canlandıracaktır.

Tablo üzerindeki taşların toplu halde kaybedilmesi mümkündür. Dikkatli bir göz, iyi bir taktik ise en umutsuz durumları zafere çevirebilir. Zafer ile yenilgi arasındaki bu sık ve ani dönüşümler oyunun heyecan düzeyini sürekli dorukta tutar. Kimi yeni başlayanlar oyunun sonunu tabloyu rakibin kafasına indirerek belirleyebilirler. Sanırız bu sebepten dolayıdır ki geleneksel go tahtaları kaldırılamayacak kadar ağır tahta bloklardan üretilir. Go, üzerinde dikey ve yatay kesişen çizgilerden oluşan bir kare tahta üzerinde oynanır. Go tahtası boyutları 9×9, 13×13 ya da 19×19 çizgidir; 19×19 ise resmi turnuva boyutudur.Kuralları anlatırken buradaki amacımıza en uygun boyut olan bir 7×7’lik tahta kullanacağız.Oyuna boş bir tahta üzerinde başlayacaksınız (fakat, handikap bölümüne de bir bakın). Tahtanın ortasındaki koyu nokta, taş konacak yerlerin daha kolay takip edilebilmesi içindir. Fakat, bir özel anlamı da vardır (burada da handikap bölümüne bakabilirsiniz).

Go Kuralları

Go oyununda hamleler çizgilerin kesişim noktalarına yapılır. Bu satranç ve dama gibi alışıla gelmiş diğer oyunlardan farklıdır. Şekilde oyun başlangıcındaki ilk dört hamleyi gösteriyoruz. Hamleler oynama sırasını göstermek için sıralanmıştır. Gerçekten de, go oyununda ilk hamleyi siyah yapmaktadır! Diğer bir geçerli hamlede, şekilde gösterilemeyen pas’dır. İki oyuncu da pas geçtiğinde oyun biter.

Bir Go oyunu sırasında bir veya daha çok taş, çevresi tamamen çevrilerek; çevrelerindeki tüm açik noktalar doldurularak esir alınabilir. İki örnek verirsek: yukardaki şekilde bir taşın esir edilmesi gösteriliyor, aşağıdaki şekil ise üç taşın esir alınmasını göstermekte. Siyah 1’e oynadığında, esir beyaz taşları alarak tahtanın yanına taşır.

Not: Soylemeye gerek yok ama, esir almak genellikle kötüdür. Tahtanın başka bir yerinde avantaj sağlamak için bir, iki taşın feda edildiği çok sayıda durum vardır.

GO nun AMACI

Go’da amaç, tahta üzerinde rakibinizden daha fazla alan kazanmaktır. Bu kazanılan alan tahta üzerine yerleştirilen taşlarınız, artı tahta üzerine tehlikesizce yerleştirilebilecek olan taşlardır, örneğin sizin çizdiğiniz duvarın içi.Şekil bir bitmiş oyunu gösteriyor. Bu oyunun sonucu : siyahın tahta üzerinde 11 taşı var ve kendi duvarlarının içine 16 taş ekleyebilir, beyazın ise tahtada 11 taşı var ve 11 taşını kendi duvarının içine ekliyebilir, böylelikle sonuç puan 11+16 – 11+11 eşittir 5 puan siyah için. Siyah bu oyunu almıştır. (Cevirenin notu : Başka bir deyişle yaşayan taşlarınızın çevrelediği alanlar ve aldığınız taşların toplamı sizin puanınızdır!) tahtada kazanılan alanlar Go oyununun bir güzelliği de yapısının basitliğidir. Kuralları ve tahta yapımında gerekli olan malzemelerin kolayca bulunabilmesi… Bir çok go oyuncusunun kendi tahtasını yapmış olması hiç de bir sürpiriz değildir. (Alpar Kılınç arkadaşımızın taşlarıyla (gömlek düğmeleri) beraber yaptığı tahta, benim marley ve karton üzerine çizdiğim go tahtaları, ya da suntadan yaptırdıklarımız gibi).

GO Tahtası

Eski Çin’de kare biçim yeryüzünün dört bir yana yayılan genişliğini simgelemekteydi. Bu düşünce biçiminin etkisi kent planlamasından, mimariye, ve güzel sanatlara kadar birçok alanda görülmektedir. Bunlardan birisi de go tahtası, ya da “Goban” dır.

Go tahtasının yüzeyi ızgara biçimindedir, yatay ve dikey on dokuzar çizgiden oluşur. Bu çizgilere Japonca’da “yol” (dõ) adi verilir (bu Çince im Taoculuk’taki ana kavramlardan birini belirten Tao imiyle ayni olmakla birlikte anlam açısından bu felsefe kavramıyla bir ilişkisi yoktur). Çizgilerin kesiştiği 361 noktaysa “yol”, “rota”, ya da “patika” (ro) olarak bilinir. Bu iki imin birleşmesinden oluşan “dõro” sözcüğü Çince ve Japonca’da “yol”, “cadde”, “sokak” gibi anlamlara gelir. Merkezdeki nokta dışında kalan 360 nokta, eski Çin takviminde bir yılı oluşturan 360 güne karşılık gelir. Merkezdeki 361. noktaya ise “kutup”, “son nokta”, “uç nokta”, “zirve”, “doruk”, “yükseklik”, “meridyen”, “alt”, ve “en alt nokta” gibi anlamları olan “kyoku” adı verilmiştir. Bu nokta çoğunlukla bir Taocu kavram olan “nihai doruk” (taikyoku) adıyla tanınır (“Taikyoku” sözcüğü yavaş hareketlerle yapılan geleneksel bir Çin savaş sanatı olan, ve günümüzde çoğunlukla bir sağlık egzersizi olarak çalışılan “T’ai-chi-ch’uan”in ilk iki Çince imi “t’ai-chi”nin Japonca’sıdır).

Bu nokta hem batı hem de doğuda astronomi ve astroloji açısından önemli bir yer taşıyan Kutup Yıldızı’nı simgeler ve Çin mitolojisinde “Yaratılışın Doğduğu Nokta” olarak bilinir. Tüm fenomenlerin bu noktadan kaynaklandığına inanılır. Bu düşüncenin her şeyin “bir”den başladığını kabul eden Taocu felsefeden geldiği düşünülmektedir.

Tahtanın üzerine konulan siyah ve beyaz go taşları (go ishi) kökenleri binlerce yıl öncesine kadar uzanan Yin-yang’in (Japonca inyõ) karşılıklı etkileşimini simgeler. Siyah renk yin’le, beyazsa yang’la özdeşleşmiştir. Go taşlarının ayni zamanda gökyüzündeki yıldızların dizilişini de yansıttıkları düşünülür.

Go tahtasının yeryüzünün değişik bölgelere ayrılması ve kentlerin kurulmasından yıldızların hareketlerine kadar birçok olayı yansıttığı söylenir. Buradan Go’nun Çin düşüncesinde iki karşıtı oluşturan gökyüzüyle yeryüzünün karşılıklı etkileşimini, yin ve yang’in gizemli dönüşümünü, ve evrenin hareketini yansıtan, derin anlamlar taşıyan bir oyun olduğu anlaşılmaktadır.

Go tahtasının kare biçimi, eski Çin’de, geç Han Dönemi’nin (25-220) son günlerinde ortaya çıkan “gökyüzü yuvarlak, yeryüzü karedir” (Japoncası “ten’en, chihõ”) görüşü olarak bilinen kozmogoniyle bağlantılıdır. Bu “gökyüzü yuvarlak, yeryüzü karedir” düşüncesine göre, yeryüzü kare biçimiyle dört bir yana sınırsızca yayılmakta, gökyüzüyse daire ya da yarıküre biçiminde olup yeryüzünün üzerini kaplamaktaydı. Dünyayı basitleştirerek açıklayan bu modelden eski Çin’de birçok biçim türetilmiştir.

Eski Çin’de kaplumbağanın yukarıda sözü edilen “gökyüzü yuvarlak, yeryüzü karedir” teorisini bedeninin biçimiyle kendiliğinden ifade ettiğine inanılırdı. Kaplumbağanın kabuğu bir yarıküreyi andıracak biçimde yuvarlaktır. Diğer taraftan, kabuğunun karnına denk gelen tarafı düzdür. Bu nedenle Çinliler kaplumbağanın sırtındaki kabuğun gökyüzü, karnındaki kabuğunsa yeryüzü olduğunu düşünmüşlerdir. Bunun yanı sıra, kaplumbağanın iki kabuğunun arasında kalan etinin olduğu yerin, Çince’de “ch’i” (Japonca ki) olarak bilinen evrensel enerjiye karşılık düştüğü düşünülmüştür. Böylelikle kaplumbağanın evrenin biçimini almış olduğu kabul edilmiştir. Kaplumbağa eski Çin’de sabitliğin bir sembolüydü, ve kaplumbağanın dört ayağının evrenin temelini oluşturduğuna inanılırdı. Go tahtasının ayaklarının eski Çin’de yapılan kaplumbağa figürlerinin ayaklarıyla büyük bir benzerlik göstermesi gerçeğine dayanarak go tahtasının dört ayağının kaplumbağa ayaklarına benzeyecek biçimde yapıldığı sanılmaktadır.

Boyutlar

Öncelikle söylemeliyim ki Nihon Kiin (Japon go federasyonu) ‘in tahta boyutlarını belirlememiştir. Çeşitli kitaplarda örneğin The game of go adlı kitapta yazarın yaptığı ölçümler ki bunları da aşağıda ekledim ya da kişilerin ellerinde olan eski go tahtaları bir referans olabilir.

• 19X19’luk bir Goban 454.5 – 424.2 mm ve 151.5 mm kalınlığındadır
• Çizgiler 22 mm ve 23.7 mm açıklığında dikdörtgenlerdir
• Kenar açıklığı ise 151.5 mm kalınlığındadır
• Çizgiler 1 mm kalınlığında
• Hoshi noktaları 4 mm çapındadır
• Siyah taşların çapı 22.1mm ve beyaz taşlar biraz daha büyüktür
• Taşlar yaklaşık 6 – 10 mm kalınlığında ince kenarlı merceğe benzer.

Birkaç Ayrıntı

Goban’ın kare olmamasının sebebi karşılıklı iki oyuncu oturduğunda oluşan perspektifi telafi etmektir (yani, tahtaya karşılıklı oturulduğunda – uzun kenar yanlarda – tahta kare olarak gözükür. md).

Siyah taşlarla, beyaz taşların boyut farkı ise siyah ve beyazın bir çeşit görme aldanmasıyla farklı boyutta görünmemesi içindir.

Çin tipi taşların simetrik değil ve taşların bir alt ve üst tarafları vardır.

Tahta’nın ayakları yaklaşık 10 cm ve gövdesi yaklaşık 15 cm dir. Dolayısı ile tahta yerden 25 cm yüksekte durmaktadır. Tahtanın altında taşın tahtaya vurulduğunda daha güçlü bir ses çıkarması için de bir boşluk vardır (bunu ben daha görmedim md).

Go Tahtası (Go ban)

Geleneksel go tahtası ise çeşitli sert ağaçlardan blok olarak yapılmakta, bu şekilde yapılanlar ise oldukça pahalı olmaktadır. En pahalı go tahtası malzemesi ise Kaya (Torreya Nucifera) ağacından yapılandır.

Taşlar (Ishi)

Geleneksel go taşları ise siyah olanları bir çeşit volkan taşından, beyazlar taşlar ise bir çeşit deniz kabuklusundan yapılmaktadır. Bu çeşit beyaz taşların üzerindeki paralel çizgiler bu deniz kabuklusunun yaş çizgileridir.

Kutu (Go tsubo) Geleneksel go taşları ise siyah olanları bir çeşit volkan taşından, beyazlar taşlar ise bir çeşit deniz kabuklusundan yapılmaktadır. Bu çeşit beyaz taşların üzerindeki paralel çizgiler bu deniz kabuklusunun yaş çizgileridir.

Diğer bir kaynak The game of go, The national game of Japon (ilk baskı 1908) adlı kitapta ise; Siyah taşlar tahta üzerine dikine olarak dizildiğinde onyedi kareye onaltı taş sığdığını ve yatay olarak da ondokuz kareye onsekiz taş, beyaz taşlarda ise dikine oniki kareye on üç taş sığdığını yazmaktadır.

Böylelikle taşların tahtaya dizildiğinde tam olarak sığmadığını ve karelerden daha büyük olduğunu görürüz. Oyun esnasında bos alanların kalacağı düşünüldüğünde bu taşlar oynanabilir olacaktır. Fakat, bu boyutlarda taşlar ve tahta ile oynandığında taşlar tam simetrik düzgün şekiller yerine daha karmaşık görüntüler oluşturacaktır.

Taşlar yaklaşık 6 – 10 mm kalınlığında ince kenarlı merceğe benzer.